Amerangi Jaman Edan:

PRAHARA dateng gilir-gumantos. Senajan kathah ingkang nyebataken punika prahara alam, nanging sakjatosipun ugi amargi sembrananing manungsa. Amargi srakahing para punggawa. Amargi kita sadaya sami kesupen dateng kawruh "Sangkan paraning dumadi", ngengingi asal lan tujuanipun sadaya makhluk gesang. Kula lajeng kengetan geguritanipun Gojek Joko Santoso: Singapur gerimis/ Malaysia jawah deres/ Saudi Arabia hawa benter/ Alaska hawa asrep / Indonesia...hawa nepsu.//

Nepsu pados jabatan, pados kuwaos, pados donyabrana, pados sembarang kalir kanthi patrap ingkang tebih saking kasantunan. Sakraup kemawon sampun cekap kok sakranjang rumaos taksih kirang. Supe kaliyan wejanganipun para sepuh: Tiji tibeh, pejah setunggal pejah sedaya. Mukti setunggal mukti sedaya.

Miturut para ahli, senajan jawah nggrejih pinten-pinten dinten, manawi alas boten dipun babat, manawi lepen boten dipun serbu griya, manawi selokan boten dipun sumpel runtah lan plastik, manawi kuburan boten dipun sulap dados kantor, manawi tambak boten dipun urug dados pabrik...boten bakal wonten kedadosan prahara banjir bandang kados ingkang dipun alami kitha Jakarta ing awal Tahun Babi 2007 punika.

Manungsa, khususipun para pangageng jaman sakpunika, sajak sampun boten gadhah sesambutan batin kaliyan alam lingkungan lan Gusti, ingkang sampun paring panggesangan lan karaharjan.

Jaman punika saged dipun wastani jaman gemblung, jaman edan, kadosdene tembang Pucung pethikan Serat Centhini:

Nawung kridha kang menangi jaman gemblung/ Hiya jaman edan/ Ewuh aya ing pambudi/ Yen melu edan yekti nora tahan/ Yen tan melu anglakoni wus tartamtu/ Boya kedumanan/ Melik kaling donya iki/ Satemahan kaliren temahanira.//

Miturut Jangka Jayabaya, pitedhah ingkang kedhah dipun ugemi inggih punika kalimat pungkasanipun: Sakbeja-nejane sing lali, esih beja sing eling lawan waspada.

Eling;

Sumangga sami eling dateng pandam, pandom lan panduming dumadi. Pandam punika tegesipun cahya ingkang sumunar. Pandom ateges arah, tujuan gesangipun manungsa. Panduming dumadi ateges keselarasan takeran sebab-akibat saking Gusti ingkang Maha Kuwaos (Damardjati Supadjar: Filsafat Ketuhanan, 2000).

Mangga sami dipun anggit lan raosaken Macapatan saking Ki Hadi Suranto ingkang kapacak Kalawarti Basa Jawi Damarjati edisi paling enggal 28 Februari 2007:

"Cegah dhahar lawan nendra/ Hardeng nepsu den kirangi/ Pra Bramana lan Narendra/ Lan sanggya kawula dasih/ Kramas jamas sesuci/ Angruwat malaning kalbu/ Mrih raharjaning praja/ Kinayoman ing Hyang Widhi/ Ya mangkono kang kaweca jroning Wedha.//"

Manawi kahanan ingkang boten sakeca akibat prahara punika boten enggal dipun ewahi dening kita sadaya, menungsa ingkang dipun wastani menus-menus ora rumangsa, donya punika lajeng saged dados neraka. Kadosdene ingkang dipun ngendikakaken Ki Endraswara saking Ngayogyakarta Hadiningrat:

"Wong cilik bakal padha mendelik, wong tani rumangsa ditaleni, wong dora malah ura-ura, wong bener thenger-thenger, wong salah bungah-bungah."

Jayabaya nyebataken ngengingi Jaman Tri-Kali. Sepindah, Jaman Kali Swara: sakderengipun taun 700. Kaping Kalih, Jaman Kali Yoga: taun 701 dumugi 1400. Kaping Tiga, Jaman Kali Sengara: taun 1401 dumugi 2000. Khusus Jaman Kali Sengara dipun perang dados 5 perangan inggih punika:

Kala Jangga: taun 1401-1500

Kala Sakti: taun 1501-1600

Kala Jaya: taun 1601-1700

Kala Bendu: taun 1701-1800

Kala Suba: taun 1801-1900

Kala Sumbaga: taun 1901-2000

Wondene abad millennium utawi abad 21 dipun sebataken ngangge sebatan Kala Surata: taun 2001-2100, kanthi ancer-ancer Darmana (omber manahipun); Watara (ngatos-atos) lan Isaka (pangeran). Manawi boten dipun gatekaken, boten namung prahara alam ingkang tambah ngedab-edabi, ugi prahara kabudayaan lan peradaban ingkang badhe nambah risaking gesang kita sadaya lan anak putu.

Tandha;

Tandha-tandhanipun sampun kathah: "Kali ilang kedhunge; Pasar ilang kumandhange; Wong wedok ilang wirange; Wong lanang ilang kaprawirane". Jangka Jayabaya nyebataken "Akeh tesmak bathok, mlorok ora ketok; akeh wong wadon rebutan guru laki; akeh bayi lahir bingung nggoleki bapake; akeh wong mati mung merga dicokot lemut".

Kangge ngowahi kahanan supados boten katerak cakra manggilinanipun Jaman Gemblung, kita sadaya kedhah saiyeg saekapraya "Amerangi Jaman Edan".

Sepindah, kanthi prinsip Tata-Titi-Tentrem.

Tata, ateges wonten rencana kangge ngatur samudayanipun.

Titi, ateges kedhah ngawasi kanthi ngatos atos lan teliti, sampun ngantos wonten ingkang ketriwal.

Tentrem, ateges ayem, aman, tenang, ngremenaken manah.

Kaping kalih, kedhah sakmadya ing sabarang kalir, boten kenging srakah, ngaya, lan ngayawara.

Kaping tiga, tepa slira, boten namung ngutamakaken akal (otak) nanging ugi raos (batos), ngengeti bilih dipun jiwit punika kraos sakit inggih sampun ngantos remen njiwit tiyang sanes.

Kaping sekawan, empan papan, inggih punika keluwesan dipun selarasaken dateng kawontenan, wonten subasita lan tata kramanipun.

Kaping gangsal, bener lan pener, ateges boten waton gondhelan dateng aturan nanging ugi wewates, adat, tatacara ingkang taksih dipun ugemi masyarakat.

Kaping nem, rukun lan urmat, kadosdene pitedah tiyang sepuh: "Crah agawe bubrah, rukun agawe santosa", utawi "Ajining diri suka lathi, ajining raga saka busana, ajining awak saka tumindak."

Kaping pitu, luwes lan toleran, kados dene petatah-petitih "Ngono yo ngono ning mbok aja ngono", utawi "Aja dumeh, aja mitenah, aja sewiyah, aja waonah, aja srei-drengki-jail-methakil, aja aji mumpung, aja adigang-adigung-adiguna".

Kula pitados bilih kajawi saking ajawan Jawi werni pitu ing nginggil punika taksih kathah ajaran sanesipun ingkang boten kalah mentesipun. Nanging kula ugi pitados manawi ajaran ingkang pitu punika dipun laksanakaken ing sakdinten-dintenipun, Insya Allah Gusti Ingkang Mahawelas lan Asih boten bakal badhe nambah kasengsaran kita kanthi prahara-prahara saklajengipun. Mugi-mugi kita sadaya saged damel langit mlengkung dados kubah mesjid, gereja, klenteng, vihara, ingkang aromanipun swarga. Amin. ... He he he . . . Edan Tenan. Salam Rahayu kanti Teguh Slamet Berkah Selalu Lurr... 

Semoga Bermanfa’at. Amiin

Ttd: Wong Edan Bagu

Pengembara Tanah Pasundan